بازار خودروی الکتریکی در روسیه، نگاهی بر آینده صنعت خودروسازی سبز

بازار خودروی الکتریکی در روسیه 

صنعت حمل‌ونقل، 23 درصد از کل انتشار گازهای گلخانه‌ای در جهان را تشکیل می‌دهد. خودروهای الکتریکی می‌توانند بیشترین سهم را در کاهش انتشار این گازها داشته باشند. به‌طور متوسط، خودروهای الکتریکی نصف وسایل نقلیه ICE (موتور احتراق داخلی) دی‌اکسیدکربن منتشر می‌کنند و علاوه ‌بر این، بیشترین سهم انتشار آلایندگی مربوط به دوره بهره‌برداری است. لازم به‌‌ ذکر است که با بهبود فناوری موتورهای احتراق داخلی، سهم انتشار دی‌اکسیدکربن اندکی کاهش می‌یابد. از زمان معرفی رده زیست‌محیطی صفر یورو در سال ۱۹۸۸ تا یورو 6c در سال ۲۰۱۷، میانگین کاهش انتشار دی‌اکسیدکربن 9.5 درصد، یعنی 0.5 درصد در هر سال بود. در این نوشتار، به بررسی بازار خودروی الکتریکی در روسیه پرداخته شده‌است. 

کشورهای پیشرو در بازار جهانی خودروهای الکتریکی 

پیش از پرداختن به بازار خودروی الکتریکی در روسیه،‌ ابتدا به بررسی بازار این خودروها در سطح جهانی می‌پردازیم. بازار جهانی خودروهای الکتریکی (EV) حتی در زمان همه‌گیری ویروس کرونا، رشد 5 درصدی را در سال ۲۰۲۰ و در مقابل پس‌زمینه کاهش 18 درصدی فروش جهانی خودرو نشان داد (شکل 1). 

نمودار. 1. حجم ناوگان جهانی وسایل نقلیه الکتریکی (EV)، بر حسب میلیون واحد ( مرجع: IEA, Bloomberg NEF)

چین بیشترین تعداد خودروهای برقی را تولید می‌کند و پس از آن کشورهای اروپایی (عمدتاً آلمان و بریتانیا) و ایالات متحده آمریکا در رتبه سوم قرار دارند (شکل 2). 

نمودار. 2. حجم ناوگان جهانی وسایل نقلیه الکتریکی بر اساس مناطق جهان (BEV و PHEV)، بر حسب میلیون واحد (مرجع: IEA)

در پایان سال 2020، کشورهای اروپایی بیشترین تعداد فروش خودروهای الکتریکی (1395 میلیون دستگاه) را به ثبت رساندند که این تعداد 37 درصد بیشتر از سال قبل بود. چین برای اولین بار در چند سال اخیر، از نظر فروش وسایل نقلیه الکتریکی با فروش ۱۳۳۷ میلیون دستگاه، در مقابل کشورهای اروپایی تسلیم شد و به مقام دوم رسید. (شکل 3). 

نمودار. 3. حجم فروش خودروهای الکتریکی به تفکیک مناطق جهان، بر حسب میلیون دستگاه (مرجع: EV Volumes и Statista)

شرکت آمریکایی تسلا از سال ۲۰۱۰، در تولید و فروش خودروهای الکتریکی (BEV) و هیبریدی (HPEV) در سطح جهان پیشرو بوده‌است. شانزده درصد از بازار جهانی خودروهای الکتریکی در اختیار تسلا است. در سال 2020، حدود 500 هزار دستگاه خودروی الکتریکی تسلا فروخته‌ شد که 36 درصد بیشتر از فروش سال ۲۰۱۹ بود (شکل 4). 

نمودار. 4. پنج پیشرو برتر جهان در تولید و فروش خودروهای الکتریکی برای سال 2020، بر حسب هزار دستگاه (مرجع: EV Volumes и Statista)

در سال ۲۰۲۰، در مقایسه با سال 2019، گروه آلمانی فولکس واگن با فروش ۴۲۱ هزار و ۵۹۱ خودرو (افزایش 400 درصدی) در تولید و فروش خودروهای الکتریکی از جایگاه ششم به جایگاه دوم صعود کرد و ۱۳ درصد از سهم بازار جهانی را به خود اختصاص داد. این رشد در درجه اول به دلیل عرضه خودروی الکتریکی فولکس واگن ID3 و افزایش تولید مدل‌های هیبریدی بود که در میان آن‌ها پاسات PHEV محبوب‌ترین است.  

بخوانید: کاهش ۸ درصدی فولکس واگن در سال ۲۰۲۱

شرکت چینی سایک (SAIC) در سال 2020 با فروش ۲۷۲ هزار و ۲۱۰ دستگاه خودروی الکتریکی (افزایش 97.7 درصدی) از رتبه چهارم به رتبه سوم ارتقا یافت. کنسرسیوم رنو/نیسان/میتسوبیشی، با این وجود که رشد 23.8 درصدی در فروش را در سال 2020 نشان داد، اما از جایگاه سوم به جایگاه چهارم نزول کرد. گروه بی‌ام‌و با حجم تولید و فروش ۱۹۵ هزار و ۹۷۹ دستگاه خودروی الکتریکی که 52 درصد بیشتر از سال 2019 بود، جایگاه پنجم را حفظ کرد. 

تقاضا در بازار بین‌المللی خودروهای الکتریکی 

محبوب‌ترین خودروی الکتریکی در جهان، با فروشی معادل ۳۶۵ هزار و ۲۴۰ دستگاه تا سال ۲۰۲۰، تسلا مدل ۳ است (شکل ۵). 

بخوانید: بهترین خودروهای الکتریکی سال ۲۰۲۲

نمودار. 5. ده خودروی الکتریکی پرفروش در جهان، بر حسب هزار دستگاه (مرجع: Bloomberg NEF)

محبوبیت استفاده از وسایل نقلیه الکتریکی در کشورهای اروپایی، به ویژه نروژ، از آمار بالایی برخوردار است. در نروژ، تقاضای 74.8 درصدی برای این خودروها وجود دارد، به‌طوریکه به ازای هر 1000 نفر جمعیت این کشور، حدود 81 خودروی الکتریکی وجود دارد (شکل 6).

نمودار. 6. ده کشور برتر از نظر تقاضا برای وسایل نقلیه الکتریکی، بر حسب درصد (مرجع: АСЕА, СААМ, EV Volumes)

ایسلند با تقاضای ۴۵ درصدی، رتبه دوم را از نظر تعداد خودروهای الکتریکی خریداری شده به خود اختصاص داده‌است. پس از آن سوئد با 32.2 درصد، هلند با 24.9 درصد و فنلاند با 18.1 درصد تقاضا در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. شایان ذکر است که چین با 6.2 درصد تقاضا در جایگاه شانزدهم و ایالات متحده با تقاضای 2.3 درصدی برای خودروهای الکتریکی، در جایگاه هفدهم قرار دارد.

مروری بر بازار خودروی الکتریکی در روسیه 

سیاست هدفمند کشورهای توسعه‌یافته برای دگرگونی اقتصاد و تشکیل نظم نوین جهانی که یکی از ویژگی‌های مهم آن تعادل سوخت و انرژی جایگزین خواهد بود، واکنش همه کشورهای جهان از جمله فدراسیون روسیه را می‌طلبد. با وجود ذخایر غنی مواد خام هیدروکربنی، فدراسیون روسیه نمی‌تواند این واقعیت را نادیده بگیرد که حمل‌ونقل، مصرف‌کننده اصلی انرژی، شروع به کاهش فعال مصرف سوختهای فسیلی کرده‌است. مهم‌ترین محرک این فرآیند، تولید خودروهای الکتریکی است که بر اساس تقاضای بالای متقضیان رشد می‌کند. با این حال، در مقایسه با بازار جهانی، بازار فدراسیون روسیه با تاخیر قابل‌توجهی روبرو بوده‌است.

این ناوگان تا پایان سال 2020 تقریباً ۱۱ هزار وسیله نقلیه الکتریکی تولید کرد. در عین حال، استراتژی توسعه صنعت خودرو فدراسیون روسیه تا سال 2025 بیان می‌کند که سهم وسایل نقلیه الکتریکی در بازار می‌بایست تا این سال به 5 درصد، معادل 129 هزار دستگاه برسد. از سال 2017، افزایش قابل‌توجهی در تعداد وسایل نقلیه الکتریکی در فدراسیون روسیه مشاهده شده‌است. قبل از سال 2017، تعداد خودروهای الکتریکی نسبت به سه دوره قبلی تنها رشد 42.1 درصدی داشت، اما میزان این رشد در سال 2018 معادل 93.2 درصد و در سال 2019 معادل 102.4 درصد بود. همچنین، تعداد وسایل نقلیه الکتریکی در فدراسیون روسیه در سال ۲۰۲۰، در مقایسه با سال ۲۰۱۹، افزایش 71 درصدی داشت (شکل 7). 

نمودار. 7. حجم ناوگان وسایل نقلیه الکتریکی در فدراسیون روسیه، بر حسب هزار واحد (مرجع: Automotive Statistics Ltd)

در مجموع، 688 خودروی الکتریکی جدید در سال 2020 در فدراسیون روسیه فروخته‌ شدند. 

محبوب‌ترین خودروهای الکتریکی در فدراسیون روسیه 

پرفروش‌ترین برند سال ۲۰۲۰ در بازار خودروی الکتریکی در روسیه، با فروش ۱۴۴ دستگاه، نیسان لیف بود. در مجموع، در حجم کل ناوگان خودروهای الکتریکی فدراسیون روسیه، این برند حدود 83 درصد، معادل ۹۰۲۲ دستگاه خودروی الکتریکی را شامل می‌شود. تقریبا ۶۰ درصد فروش نیسان لیف در فدراسیون روسیه مربوط به مناطق سیبری و خاور دور این کشور است و به همین دلیل، 97 درصد این خودروها فرمان‌راست هستند. در بازار فدراسیون روسیه، دو خودروی الکتریکی گروه فولکس واگن نیز در فروش پیشتاز هستند: آئودی e-tron با فروش ۱۳۴ دستگاه و پورشه تایکان با فروش ۹۱ دستگاه (شکل 8). 

نمودار. 8. پنج خودروی الکتریکی پرفروش در فدراسیون روسیه در سال 2020، بر حسب عدد. (مرجع: Automotive Statistics Ltd)

در میان خودروهایی که از نظر فروش در لیست پنج رتبه برتر نمودار ۸ قرار ندارند، اما در بازار فدراسیون روسیه برای آن‌ها تقاضا وجود دارد، می‌توان به فروش ۶ درصدی تسلا مدل 3، فروش ۴ درصدی میتسوبیشی i-MiEV و همچنین فروش یک درصدی جگوار آی پیس اشاره کرد. بیشترین خودروهای الکتریکی در سال 2020 در مسکو و سنت‌پترزبورگ و به ترتیب به تعداد ۲۴۰ و ۶۹ دستگاه فروخته‌ شدند (شکل 9). 

نمودار. 9. تعداد فروش خودروهای الکتریکی بر اساس مناطق فدراسیون روسیه در سال 2020، بر حسب عدد (مرجع: Automotive Statistics Ltd)

 میانگین هزینه در بازار خودروی الکتریکی در روسیه 

میانگین قیمت خودروهای الکتریکی در فدراسیون روسیه، حدود 3.9 تا 4.2 میلیون روبل برای نیسان لیف، 2.6 میلیون روبل برای بی‌ام‌و i3 و 4.6 تا 14 میلیون روبل برای مدل S خودروی آمریکایی تسلا است (شکل 10). 

نمودار. 10. قیمت پایه و اولیه وسایل نقلیه الکتریکی جدید در روسیه در سال 2021، بر حسب میلیون روبل (مرجع: MaksiOma)

هزینه خرید خودروی الکتریکی همچنان بالاتر از هزینه خرید خودروهای ICE است. اما در 10 سال آینده، کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که قیمت خودروهای الکتریکی به حد چشم‌گیری کاهش خواهند یافت و با پیشرفت فناوری‌های ذخیره انرژی همراه خواهند بود. علاوه بر این، با توجه به افزایش چرخه عمر، در آینده تعداد افرادی که از وسایل نقلیه الکتریکی استفاده می‌کنند از تعداد کاربران خودروهای ICE بیشتر خواهند شد. بنابراین، حمایت دولت با هدف سودآوری قیمت خرید یک خودروی الکتریکی، بازار را از نظر توسعه فروش انبوه باز خواهد کرد.  

در حال حاضر، تفاوت بین هزینه یک ماشین الکتریکی کلاس متوسط ​​با یک آنالوگ بنزینی تقریباً 750 هزار روبل است. با این حال، در صورتی که خودروی الکتریکی حداقل 45 هزار کیلومتر در سال و برای حداقل پنج سال رانندگی کند، بهره‌برداری از یک وسیله نقلیه الکتریکی، در حال حاضر می‌تواند سود بیشتری نسبت به استفاده از خودروهای ICE داشته باشد. صرفه‌جویی در مصرف سوخت و تعمیر و نگهداری، تفاوت در قیمت خرید را جبران می‌کند و استفاده از وسایل نقلیه الکتریکی را، حداقل در سطح تاکسی‌های شهری، سودآور می‌کند (این مقایسه برای نیسان لیف و اشکودا اکتاویا انجام شده‌است). 

پروژه‌های توسعه حمل‌ونقل الکتریکی در فدراسیون روسیه 

در حال حاضر چندین پروژه در زمینه توسعه و تولید خودروهای الکتریکی در حال اجرا است. همه این پروژه‌ها در مراحل مختلف توسعه هستند و بر بخش‌های مختلف بازار خودروی الکتریکی در روسیه تمرکز دارند. 

بخش اتوبوس‌های الکتریکی تحت تمرکز سه شرکت KAMAZ، GAZ و Volgabus است. این شرکت‌ها در حال حاضر تولید انبوه را راه‌اندازی کرده‌اند و اتوبوس‌های الکتریکی در خیابان‌های شهرهای فدراسیون روسیه، در درجه اول مسکو، در حال بهره‌برداری هستند. فدراسیون روسیه سالیانه بیش از 300 دستگاه اتوبوس الکتریکی تولید می‌کند. 

بخش وسایل نقلیه الکتریکی فدراسیون روسیه با مدل‌هایی از سطوح مختلف آمادگی نشان داده می‌شود. چشم‌گیرترین پروژه خودروی الکتریکی Kama-1 است که توسط دانشگاه پلیتکنیک پتر کبیر در سنتپترزبورگ (SPbPU) و با همراهی خودروسازی کاماز توسعه یافته‌است. بعنوان بخشی از این پروژه، مهندسان مرکز صلاحیت تکنولوژی‌های تولید جدید دانشگاه پلیتکنیک پتر کبیر (NTI SPbPU)، یک دوقلو دیجیتالی از یک خودروی الکتریکی و یک مدل آزمایشی از خودروی الکتریکی کوچک شهری “Kama-1” را  فقط در دو سال، کوتاهترین زمان ممکن مطابق با استانداردهای صنعت خودرو، تولید کردند. این نخستین نمونه اولیه بعنوان بخشی از پلتفرم توسعه حمل‌ونقل الکتریکی است که در SPbPU شکل گرفته‌است: از ماشین‌های شهری جمع‌و‌جور تا اتوبوس‌های برقی 18 متری شهری که الزام‌های بین‌المللی را برآورده می‌کنند. 

دیگر پروژه‌های تولید خودروهای الکتریکی 

• PJSC “GAZ” یک پلتفرم واحد برای تولید یک خط کامل از وسایل نقلیه الکتریکی تجاری ایجاد کرده‌است.
• تولید سریال خودروهای الکتریکی تحت نام تجاری زتا، برگرفته از نام خود شرکت زتا (Tolyatti LLC)، راه‌اندازی شد.
• شرکت باتری Rigel از ساخت کارخانه‌ای در سنت‌پترزبورگ برای تولید وسایل نقلیه الکتریکی خبر داد.
• آزمایشات اولین کامیون الکتریکی Moskva (بر اساس KAMAZ) راه‌اندازی شد.
• در سال 2021، تولید خودروهای الکتریکی GAZelle برنامه‌ریزی شد.
• در کالینینگراد، بر اساس اطلاعیه هلدینگ Avtotor، مونتاژ خودروهای الکتریکی کیا و هیوندای در سال 2023 راه‌اندازی خواهد شد.

در سال 2020، برای توسعه صنعت و افزایش سهم حمل‌ونقل و محصولات مهندسی ویژه در بازار داخلی، بودجه‌ای معادل 3.7 تریلیون روبل تخصیص داده شد. اکنون در سطح فدرال بحث در مورد مزایای جدید برای صاحبان وسایل نقلیه الکتریکی وجود دارد.

فدراسیون روسیه دارای صلاحیت کافی برای طراحی باتری‌های کششی مورد استفاده در وسایل نقلیه الکتریکی است، اما در عین حال، سلول‌های باتری لیتیوم یونی با انرژی ویژه، به تعداد موردنیاز و در حجم کافی تولید نمی‌شوند. با توجه به اینکه سیستم باتری تا 50 درصد از هزینه یک خودروی الکتریکی را شامل می‌شود، اولویت حمایت دولتی باید بر توسعه بخش باتری‌سازی متمرکز شود. باتری جز حیاتی یک خودروی الکتریکی است و تولید پایدار وسایل نقلیه الکتریکی، از مواد اولیه تا محصول نهایی، بدون داشتن زنجیره تولید تکنولوژیکی خاص خود غیرممکن است. این روشی است که خودروسازان پیشرو جهان همچون بی‌ام‌و، فولکس واگن و تسلا پیش گرفته‌اند. 

اقدامات لازم برای حمایت از توسعه زیرساخت‌های شارژ وسایل نقلیه الکتریکی، در حال حاضر در سطح فدرال مورد بحث قرار گرفته‌است. تجربه سایر کشورها نشان می‌دهد که این امر باید پیش از توسعه بازار خودروهای الکتریکی انجام شود. علاوه بر این، گزینه‌‌ها و استانداردهای این زیرساخت‌ها می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی متفاوت باشد. زیرساخت باید تا حدودی مازاد و در دسترس باشد. روسیه در توسعه شبکه ایستگاه‌های شارژ خودروی الکتریکی به میزان قابل‌توجهی عقب است، اگرچه Rosseti (Public Joint Stock company) برنامه ملی 30/30 را پذیرفته‌است.

سناریوهای توسعه بازار خودروی الکتریکی در روسیه 

به گفته نماینده کنسرسیومی از سازمان‌‌های علاقه‌مند به توسعه بازار خودروهای الکتریکی، این توسعه در سه سناریو اصلی در نظر گرفته می‌شود: 

• سناریوی متعادل: تولید 10.2 میلیون خودروی الکتریکی در سال 2025 و 19.5 میلیون خودروی الکتریکی در سال 2030 (به ترتیب 7.3 و 12.5 درصد از کل بازار خودرو).
• سناریوی پایه: تولید 14 میلیون خودروی الکتریکی در سال 2025 و 25 میلیون خودروی الکتریکی در سال 2030 (به ترتیب 10 و 16 درصد از کل بازار خودرو).
• سناریوی توسعه شتاب: تولید 45 میلیون خودروی الکتریکی در سال 2030 (30 درصد از کل بازار خودرو).

سناریوی توسعه متعادل بازار پیش‌بینی می‌کند که سهم خودروهای الکتریکی در سال 2025 معادل 7.3 درصد (147 هزار دستگاه) و در سال 2030 معادل 12.5 درصد (309 هزار دستگاه) باشد. انتظار می‌رود ناوگان خودروهای الکتریکی به میزان 2.3 درصد از کل حجم خودرو (1.5 میلیون خودروی الکتریکی) برسد (شکل ۱۱). 

سناریوی پایه برای توسعه بازار خودروهای الکتریکی پیش‌بینی می‌کند که سهم خودروهای الکتریکی در سال 2025 معادل 10 درصد (202 هزار دستگاه) و در سال 2030 معادل 16 درصد (395 هزار دستگاه) باشد. در این سناریو، انتظار می‌رود ناوگان خودروهای الکتریکی به 3 درصد از کل حجم خودرو (2 میلیون خودروی الکتریکی) برسد. 

در سناریوی توسعه شتابان، هدف‌گذاری برای سهم وسایل نقلیه الکتریکی تا سال 2025 معادل 18 درصد (360 هزار دستگاه) و تا سال 2030 معادل ۳۰ درصد (741 هزار دستگاه) است. در این سناریو، انتظار می‌رود ناوگان خودروهای الکتریکی تا سال 2030 به 5.5 درصد از حجم کل وسایل نقلیه (3.6 میلیون خودروی الکتریکی) دست پیدا کند. 

اجرای این سناریوها و پیشرفت بازار خودروی الکتریکی در روسیه در صورتی امکان‌پذیر است که این کشور خودروهای الکتریکی خود را توسعه داده و به تولید آن‌ها ادامه دهد. 

نمودار. 11. بازار خودروی الکتریکی روسیه، سناریوی متعادل (مرجع: Russia’s national economic development institution)

منبع:

delprof